Atıkların Tehlikelilik Kriterleri (HP Kodları)

1. Giriş

Atıkların yönetiminde ilk adım, onların tehlikeli mi yoksa tehlikesiz mi olduğunu belirlemektir. Avrupa Birliği Atık Çerçeve Direktifi (2008/98/EC) ve Türkiye Atık Yönetimi Yönetmeliği uyarınca, atıkların tehlikelilik özellikleri HP (Hazardous Property) kodları ile sınıflandırılır.

Bu sınıflandırma, hem mevzuata uyum hem de çevresel risklerin azaltılması için kritik öneme sahiptir.

2. HP Kodları Nedir?

HP kodları, bir atığın taşıyabileceği tehlike özelliklerini gösteren standart kısaltmalardır.Örneğin:

• HP1 – Patlayıcı

• HP6 – Akut Toksisite

• HP14 – Ekotoksik

Bu kodlar, atığın yönetiminde uygulanacak taşıma, depolama, geri kazanım ve bertaraf yöntemlerini doğrudan etkiler.

3. HP Kodlarının Listesi ve Açıklamaları

HP1 – Patlayıcı

Şok, sürtünme, ateş veya diğer tutuşturucu kaynaklarla temas ettiğinde patlama riski taşıyan atıklar.

HP2 – Oksitleyici

Yangına neden olabilen veya yangını artırabilen maddeler.

HP3 – Yanıcı

Kolay alevlenebilen sıvı, katı veya gaz atıklar.

HP4 – Tahriş Edici (Deri ve Göz)

Deriye veya göze temas ettiğinde tahrişe yol açan atıklar.

HP5 – Zararlı

Solunduğunda veya yutulduğunda sağlığa zarar verebilecek maddeler.

HP6 – Akut Toksisite

Düşük miktarlarda dahi zehirli etkiler gösterebilen maddeler.

HP7 – Kanserojen

Kansere yol açabilen maddeler.

HP8 – Aşındırıcı

Ciltte ve metallere ciddi tahribat yapabilen maddeler.

HP9 – Enfeksiyon Yapıcı

Bakteri, virüs vb. içeren tıbbi atıklar.

HP10 – Üreme Toksisitesi

Üreme sağlığı üzerinde olumsuz etki yaratabilen atıklar.

HP11 – Mutajenik

Genetik mutasyona yol açabilen maddeler.

HP12 – Gaz Salan

Suyla, asitle veya bazla temas ettiğinde zehirli gaz açığa çıkaran atıklar.

HP13 – Duyarlılık Yaratıcı (Sensitizan)

Solunduğunda veya deriye temas ettiğinde alerjik reaksiyonlara neden olabilen atıklar.

HP14 – Ekotoksik

Toprak, su ve canlılar üzerinde toksik etki yaratabilen atıklar.

HP15 – Diğer Tehlikeler

Yukarıdaki sınıflandırmalara girmeyen, ancak çevre veya insan sağlığı için risk oluşturan atıklar.

4. Uygulamada HP Kodlarının Belirlenmesi

🔬 Atığın tehlikelilik özelliği belirlenirken:

• Kimyasal analiz (ağır metal, organik kirletici vb.)

• Fiziksel özellikler (alevlenme noktası, pH, reaktivite)

• Mevzuattaki eşik değerler dikkate alınır.

📌 Örnek:

• Kullanılmış solvent karışımı → HP3 (yanıcı), HP6 (akut toksik)

• Atık akü → HP8 (aşındırıcı), HP14 (ekotoksik)

• Hastane enfeksiyöz atığı → HP9 (enfeksiyon yapıcı)

5. Neden Önemli?

• Uygun depolama: HP koduna göre kapalı, sızdırmaz, yangına dayanıklı alanlarda depolama gerekir.

• Taşıma: ADR mevzuatı ile uyumlu taşıma sağlanır.

• Bertaraf/Geri Kazanım: Uygulanacak D veya R kodları HP sınıflandırmasına göre seçilir.

• Yasal Uyum: Yanlış sınıflandırma durumunda ağır idari para cezaları ve çevresel riskler söz konusu olur.

6. Sonuç

HP kodları, atık yönetiminin en kritik adımlarından biridir. Doğru sınıflandırma sayesinde hem çevresel riskler azaltılır hem de işletmeler mevzuata uyumlu bir atık yönetim sistemi kurabilir.

👉 Çevre mühendisleri için önerim: HP kodlarını belirlemek üzere yetkin laboratuvar analizleri yaptırmak ve sonuçları düzenli olarak kayıt altına almaktır.